Katı Farmasötik Şekiller
Oral Kullanılanlar
Tablet (Komprime): Toz halindeki ilaçların çeşitli bağlayıcı maddeler
karıştırılarak özel makinalarda sıkıştırılması ile elde edilir. Silindir, disk
veya mercimek şeklinde olabilir. Mide-barsak kanalında su alıp şişerler ve
dağılırlar (disintegrasyona uğrarlar). Köpüren (efervesan) tablet
ve çiğneme tableti gibi şekilleri de vardır.
Draje: Tabletlerin şeker, çikolata gibi maddelerle kaplanması sonucu elde
edilirler. Böylece alınmaları daha kolaylaştırılmış olur.
Pilül: Toz halindeki etkin maddelerin bal, koyu şurup gibi inert yapıştırıcı
maddeler ile yoğurulduktan sonra küçük küreler haline getirilmeleri ile elde edilen
preparasyon lardır.
Kapsül: Lezzet ve kokuları hoşa gitmeyen katı ve sıvı ilaçların kolay alınmasını
sağlayan zeytin veya silindir şeklinde jelatin muhafazalardır. Mide asidinden
veya enzimlerinden bozulan ilaçlar keratin veya mide sindirimine dayanıklı
başka maddelerle kaplanmış kapsüller halinde hazırlanırlar, bunlar barsakta
açılır ve barsak kaplamalı (enteric coated) kapsüller adını
alırlar.
Kaşe: Lezzet ve kokuları hoşa gitmeyen ilaçları koymak için hazırlanmış,
nişastadan yapılan yassı silindirik şekilli muhafazalardır.Örn.: Gripin
Toz (Poudre): Sentetik veya doğal kaynaklı çeşitli ilaçlar toz haline getirilerek kaşık
veya diğer ölçeklerle ağızdan alınırlar.
Paket: Toz halindeki ilaçların bir kezlik dozlarının kağıttan yapılmış ufak
muhafazalara konulması suretiyle hazırlanır.
Diğer Yollardan Kullanılanlar
Supozituvar: Rektuma uygulanmaya özgü, kakao yağı, hidrojenlenmiş bitkisel yağ veya
gliserin-jelatin-su karışımı gibi oda sıcaklığında katı, vücut sıcaklığında
eriyen sıvı yağlar ile hazırlanan koni şeklindeki farmasö tik şekillerdir.
Ovül: Kadınlarda vajinaya uygulamak üzere hazırlanmış supozituvarlara benzeyen
farmasötik şekillerdir.
Transdermal terapötik sistem (TTS): Etkili maddenin bir flaster içine yerleştirilmesiyle
hazırlanan farmasötik şekillerdir. Göğüs ya da kulak arkasına yapıştırılarak
ilacın ciltten absorbsiyonu sağlanır.
Sıvı Farmasötik Şekiller
Solüsyon: Etkin maddelerin su veya başka bir çözücüde çözülmesi suretiyle elde
edilir.
Enjeksiyonluk Solüsyon: Vücuda enjekte edilmeye özgü steril ve
izotonik veya hipertonik solüsyonlardır. Yağlı solüsyonlar intravenöz olarak
veya cilt altına enjekte edilmezler. Çözelti halinde çabuk bozulan
ilaçlar steril ampul veya viyal (küçük şişe) içinde kuru toz halinde
hazırlanırlar. Kullanılacakları zaman steril çözücü ilave edilerek
uygulanırlar.
Süspansiyon ve Emülsiyon: Birbiri içinde çözünmeyen iki fazlı sistemlerdir. Emülsiyonlarda
her iki faz da sıvı, süspansiyonlarda ise bir faz sıvı, diğer faz
katıdır. Süspansiyon, katı ilaçların bir sıvı içinde ufak partiküller halinde
dağılması suretiyle elde edilir, bekleyince katı madde dipte
çökebilir.Kullanılmadan önce çalkalanmalıdırlar. Bir sıvı diğer bir sıvı içinde
ufak damlacıklar halinde dağılıp kolloidal bir karışım oluşturursa buna emülsiyon
adı verilir.
Şurup: %60 dan fazla şeker içeren sıvı preparasyonlar dır. Şeker miktarları yüksek olduğundan içlerinde
bakteri veya mantarlar üreyemez. Yalnız diabetli hastalarda bu konu dikkate alınarak
diyet ayarlanmalıdır. % 64 şeker içeren şuruba basit şurup (sirop simple) adı
verilir.
Posyon: Az miktarda şeker içeren, etkili maddenin çözünmüş olarak bulunduğu sıvı
farmasötik şekiller dir.Şeker oranı düşük olduğundan içerisinde bakteri ve mantar
üreyebilir.Majistral olarak 4-5 günlük hazırlanır.
Eliksir: Alkol ve su içeren, şeker ile tadlandırılmış, kokusu düzeltilmiş bir
çözeltidir.
Damla: Ufak hacimde verilen ve damla saymak suretiyle kullanılan
solüsyonlardır.Ağızdan kullanılabilir, ayrıca göz damlası (Kolir) burun ve
kulak damlası gibi dıştan kullanılan şekilleri de vardır
Lavman: Rektal yolla kullanılan solüsyon veya süspan siyonlardır. Küçük hacimde
olanlara enema adı verilir.
Merhem (Pomad): Etkin maddelerin vazelin, lanolin gibi sıvağlar ile
karıştırılması suretiyle hazırlanan, dışardan sürülmek suretiyle kullanılan
preparasyonlardır. Kıvamı daha katı olanlara pat adı verilir.
Aerosol: İnhalasyonla uygulamaya özgü preparatlardır. Özel solventler içinde
hazırlanırlar.