Madderler bilgisi

Dişhekimliğinde en fazla Kullanılan Materyaller

Seramikler

Metaller

Polimerler

Materyal özellikleri

Karıştırılmamış materyalin özellikleri

Bazı maddelerin sınırlı saklama süreleri vardır.

Bazı maddelerin ise saklama süreleri daha uzundur ve buzdolabında muhafaza edilmeleri bu süreyi uzatabilir.

Saklama süresinin test edilmesi için kullanılan yöntemlerden biri materyali uzun süre 60 C° ısıda yaşlandırıp daha sonra materyalin fiziksel özelliklerinin test edilmesidir.

Materyallerin karıştırma ve sertleşme esnasındaki özellikleri

Kimyasal reaksiyonla sertleşen iki veya daha fazla komponentli materyallerde homojen bir karışım elde etmek için karıştırmanın iyi yapılması gerekir.

Karıştırmanın kolay olması bileşimdeki maddelerin birbirine karşı olan kimyasal afinitesine , iki komponentin vizkozitesine, karıştırma metoduna bağlıdır.

Günümüzde artık mekanik olarak karıştırılabilen kapsüllenmiş maddelerin kullanımı giderek yaygınlaşmaktadır.

Karıştırmanın başlamasından itibaren materyalin kullanımında iki önemli süre vardır.

Çalışma zamanı

Malzemenin sertleşme zamanı

Sertleşmiş materyalin özellikleri

Genellikle sertleşmiş materyalin özellikleri kullanımın belli bir uygulama için uygun olup olmadığını belirtir.

Mekanik özellikler

Isısal özellikler

Elektrik özellikleri

Kimyasal özellikler

Optik özellikler

Reolojik özellikler

Yüzey özellikleri

Biyolojik özellikler

MEKANİK ÖZELLİKLER

Stress (Gerilim)

Gerilim=F/A              (A=kesit alanı)

Birim paskal=newton/ metrekare

Bir cisme uygulanan yüke karşı cismin birim alanına uygulanan kuvvet.

Strength (Dayanıklılık)

Bir kitle veya malzeme üzerine dışarıdan bir kuvvet uygulandığı zaman , kitle içinde eşit miktarda, ancak ters yönde bir tepki oluşur.

Bir yapıyı bozmak veya kırmak için gerekli olan maksimum gerilim

Çekme (tensile)

Basma (kompresyon)

Makaslama = Kesme (shear)

Komplex stresler (Torsiyon)

Tensile (Uzama, Çekme)

Bir cismi uzatma yada germeye çalışan yüke karşı oluşan iç kuvvetlere denir.

Compressive Stres (Basma)

Eğer bir kütle kendisini sıkıştırmaya yada kısaltmaya çalışan bir yüke maruz bırakılırsa bu yüke karşı çıkan iç kuvvetlere kompresive stress denir.

Shear (Kesme)

Bir cismi döndürmeye ya da bir kısmını diğer bölümü üzerine kaydırmaya çalışan dış yüke karşı cismin içinde oluşan iç kuvvetlere denir.

Üç Nokta Testi

Test edilecek çubuğun orta noktasına bir kuvvet uygulandığında gerilimin sayısal değeri şu şekilde ifade edilir.

Gerilim=3FL/2bd²

Çentikli örneklerde kırılma testi

Kırılgan ve çekilebilir materyal için çap doğrultusunda baskı testi

Sadece kırılgan materyallerde kullanılır.

Strain (Gerilme, zorlama)

Stres altındaki bir cisimde birim boyut başına meydana gelen uzunluk değişimi olarak tanımlanır. 

Yield noktası: Kuvvet kaldırılsa dahi cismin eski halini alamadığı noktaya denir.Bu noktadan sonraki deformasyon plastik (kalıcı) deformasyondur.

Ultimate Strength: Malzemenin koptuğu nokta 

E=Elastisite Modülü=Stres   =  F\A     kg\mm

Flexibilite

Az bir stres ile elastik sınır içinde çok deformasyon gösteren cisimlere flexible cisimler denir.

Daimi Deformasyon

Malzemeye orantı sınırının üzerinde yük uygulandığında malzemede ortaya çıkan şekil değişikliğidir.

Yorgunluk

Malzeme germe, baskı veya transver testlerindeki kuvvetlerden çok düşük kuvvetlerle karşılaşsa bile, yorgunluk sonucu zaman içinde başarısızlığa uğrayabilir.

Belli büyüklükte belli bir gerilim belli frekanslarla uygulanır ve beklenen başarısızlığın ortaya çıkması için kaç devir gerektiği gözlenir.

Bulunan sayı yorgunluk limitidir.

Abrazyona Direnç

Ağızda yiyeceklerin çiğnenmesi ve diş fırçalaması gibi etkenlerle oluşan aşınmaya abrazyon denir. Abrazyona direnç materyalin sertliği ile bağlantılıdır.

Bazı materyallerin aşınması kimyasal parçalanmaya bağlanabilir. Buna erozyon denir.

Sertlik

Sert bir materyale sert bir cismin nüfus etme miktarı ile ölçülür.

Vickers

Knoop

Brinell

Rockwell

Sertlik genellikle malzemelerin çizilmelere karşı direncini göstermede kullanılır

Sertlik aynı zamanda malzemenin abrazyona karşı direncinin de bir göstergesidir.

Elastiklik ve Viskoelastik

Elastik sınır materyalin daimi deformasyona uğradığı değerdir. Bu değerin üzerindeki kuvvetler karşısında daimi bir deformasyon olur.

Elastik özellikler materyalin elastik olarak geri dönüşmesi olarak tanımlanır.

Eğer bir materyal uygulanan kuvvetin ortadan kalkması sonucu tam bir elastik düzelmeye uğruyorsa , yani eski boyutunu ve şeklini alabiliyorsa, elastik materyal olarak adlandırılır.

Bu şekildeki geri dönüşmeye elastik düzelme denir.

Eğer düzelme yavaş yavaş oluyorsa veya malzemede belli oranda daimi deformasyon kalıyorsa, materyalin viskoelastik olduğu söylenir.

Bu özellikler özellikle elastik ölçü maddeleri için pratik öneme sahiptir.

Tüm bu maddeler viskoelastiktir ve andırkatlardan çıkarılırken daimi distorsiyona uğrayabilirler.

Akışkanlık

Materyallerin akma veya deformasyonunun incelenmesidir.

Dişhekimliğinde kullanılan birçok materyal, iki komponentin karıştırılması sonrası meydana gelen kimyasal reaksiyonla, akışkan bir kıvamdan katı veya elastomerik bir hale geçmektedir.

Çalışma Zamanı

Karıştırılan materyalin başlangıç viskozitesi kullanımı kolaylaştırır.

Viskozitenin zaman içindeki artma hızıda aynı şekilde önemlidir.

Belli bir viskoziteye ulaşınca çalışma mümkün olmamaktadır. Bu noktaya ulaşma zamanına çalışma zamanı denir.

Sertleşme Zamanı

Materyalin son sertleşme durumuna gelme veya kullanım için yeterli özelliklere ulaşması için gereken süredir.

ISISAL ÖZELLİKLER

Sıcaklık derecesi ısıl hareketin ölçüsü, ısı ise ısıl enerjidir.

Diş pulpası ısı değişimlerine karşı çok hassastır. Sağlıklı dişte pulpa, ısıyı çok iyi yalıtan dentin ve mine tarafından çevrelenir.

Restorasyon için kullanılacak maddelerin ısıyı mine ve dentine benzer düzeyde yalıtmaları, ayrıca sertleşme reaksiyonu esnasında da ısılarının yükselmemesi arzu edilir.

Isısal değişimlerin bir sonucu da boyutsal değişimdir.

Boyutsal değişmeler özellikle diş/dolgu ara yüzünde ciddi problemlere yol açabilir.

Isı İletimi

Ekzotermik Reaksiyonlar

Isısal Genleşme Katsayısı

Her derece santigrat ısı artışında malzemenin boyunda meydana gelen artışı ifade eder.

Santigrat derece başına orijinal boyutta oluşan değişimi ifade eder.

ELEKTRİK ÖZELLİKLER

Dişhekimliğinde kullanılan malzemelerde elektrik iletkenliği özellikleri canlı dokularda oluşturacakları biyolojik değişikler açısından önemlidir; yapıştırma ve restorasyon amaçlı olanların elektrik iletkenliklerinin az veya hiç olmaması tercih edilir. Ancak alaşımların manyetik özellikleri protez tutucusu olarak kullanıldıklarında avantaj sağlar.

KİMYASAL ÖZELLİKLER

Materyaller ağız içinde erimemeli, erezyona ve korozyona uğramamalıdırlar

Erime ve Erozyon

Bir maddenin belli bir sıvı içinde, örneğin su veya tükürük içinde eriyebilmesi erime özelliği olarak tanımlanır.

Erozyon ise, kimyasal erimenin kısmen mekanik hareketle birleşmesidir.

Sızma

Birçok materyal sulu ortama yerleştirilince difüzyon yolu ile su emerler.

Materyalin birleşimindeki maddelerde difüzyon yolu ile tükrük içine geçebilir.

Sızan madde toksik ise daha büyük sorunlara neden olabilir.

Korozyon

Metal ve alaşımların kimyasal reaktivitesini belirten bir terimdir.

Metallerin korozyonunu etkileyen diğer faktörler gerilimler ve yüzey pürüzlülüğüdür.

Metalin devamlı bükülmesi sonucu oluşan gerilimler korozyon hızını arttırır ve gerilim korozyonu kırılmasına neden olur.

Pürüzlü yüzeylerdeki çukurcuklarda küçük korozyon pilleri oluşur.

Çukurcuğun dibindeki materyal anot gibi davranır, yüzeydeki materyalde katot görevini üstlenir.

Buna konsantrasyon pili korozyonu denir.

OPTİK ÖZELLİKLER

REOLOJİK ÖZELLİKLER

Reoloji malzemenin sıvı haldeki akış davranışını belirler.

Siman, alçı, mum, ölçü maddeleri, rezin gibi malzemeler bir gerilime maruz kaldıklarında gösterdikleri deformasyon ve akış özellikleri diş hekimliği açısından önemlidir.

Sıvıların çoğu bir harekete zorlandıklarında, bu kuvvete karşı koyarlar. Bu dirence viskozite adı verilir. Viskozite (kıvam) malzemenin akış hızını yavaşlatan bir özelliktir. 

YÜZEY ÖZELLİKLERİ

Yüzey enerjisi: Katı fazın örgü yapısındaki tüm atomlar birbirlerini eşit oranda çekerler. Atomlar arası mesafe eşittir. Ancak katının yüzeyindeki atomlar tüm yönlerde eşit çekilmediği için, katının yüzeyindeki enerji, içindeki enerjiden daha büyüktür. Bu olay yüzey gerilimin meydana getirir. Dolayısıyla yüzeyin havadaki molekülleri çekme özelliği vardır.

Adezyon

İki yüzeyi birbirine bağlama özelliğine sahip maddelere adeziv denir.

Mekanik bağlantı

Kimyasal bağlantı

Mekanik Bağlantı

Mikromekanik retansiyon

Makromekanik retansiyon

BİYOLOJİK ÖZELLİKLER

İdeal olarak hasta ağzına yerleştirilecek her materyalin toksik olmaması, kansorejen veya allerjik reaksiyon oluşturmaması istenir, ayrıca dolgu maddesi olarak kullanılacaksa pulpaya zararlı bir etkisinin olmaması istenir.